Modlin - Forteczny cmentarz wszystkich wojen

Tak jak Twierdza Modlin jest obiektem zupełnie niezwykłym,

tak niezwykłym jest 

cmentarz forteczny 

znajdujący się na jej przedpolu.

Choć twierdza Modlin wybudowana przez Rosjan, służyła im ponad 80 lat, nie ma tu pochowanych Rosjan.  

Rosjan chowano na fortecznym cmentarzu prawosławnym, znajdującym się w Modlinie Nowym. 

I niech Was nie zmyli słowo "Nowym", niestety jest on bardzo zaniedbany i czeka na opiekę, wszak także to zabytek…

foto andrzej-banach.eu

Najprawdopodobniej cmentarz wojenny w Twierdzy Modlin został założony równolegle z powstaniem pierwszych umocnień w okresie wojen napoleońskich, a pierwszymi tutaj pochowanymi byli członkowie załogi, która broniła Modlina przed Rosyjską armią w 1813 roku. 

Nie ma tu jednak ani ich grobów, ani grobów zmarłych podczas budowy twierdzy.

Uznaje się że cmentarz założono dopiero w 1915 roku jako że z tego okresu zachował się  jeden pomnik z szarego piaskowca, 

mogiła zbiorowa siedmiu żołnierzy poległych w czasie szturmu 

fortu nr XVI. 

Innych upamiętnia pomnik,

metalowy krzyż ze starą tablicą i napisem: 

1914-1920

PAMIĘCI

POLEGŁYCH I ZMARŁYCH 

ŻOŁNIERZY

 TU POCHOWANYCH

Jest też ponoć dziewięć mogił legionistów przebywających w twierdzy 

w latach 1916-1917. 

Jednak my ich nie znaleźliśmy.

Ogromna jest kwatera poległych w czasie wojny polsko-rosyjskiej. 

Bitwa Warszawska zakończona 

Cudem nad Wisłą 

toczyła się na przedpolu twierdzy. 

Wielu rannych  zmarło w szpitalu wojskowym w Modlinie. 

Kwatera żołnierzy polskich liczy 325 mogił oznaczonych betonowymi krzyżami z imionami i nazwiskami pochowanych.

1920 - 1939

Na cmentarzu fortecznym grzebano zmarłych z powodu chorób i wypadków żołnierzy modlińskiego garnizonu, a także osoby cywilne, gdyż pełnił on wtedy rolę także cmentarza parafialnego. 

Z tego czasu pochodzi znajdujące się w  głębi cmentarza symboliczne mauzoleum  pierwszego komendanta twierdzy w niepodległej Polsce,

 pułkownika Edwarda Malewicza 

(on sam pochowany jest w grobie w innej części cmentarza).

foto andrzej-banach.eu 

Mogiły por. Stanisława Słomki, powstańca styczniowego, (85 lat), zmarł 29.01.1927 r. i płk. Edwarda Malewicza, pierwszego komendanta Twierdzy w II Rzeczypospolitej, (46 lat), zmarł 06.09.1924 r.

W latach II wojny światowej na cmentarzu wojskowym w Modlinie Niemcy grzebali  swoich poległych. W sumie pochowano 2581 żołnierzy, większość z nich zginęła tłumiąc Powstanie Warszawskie. Nie ma tu pojedynczych grobów a jedynie przystrzyżona trawa, na której to tu, to tam, stoją po trzy krzyże. W centrum tego obszaru stoi pomnik – kamienny krzyż otoczony kamiennymi tablicami, na których wyryto nazwiska. 
Pod krzyżem tablica z napisem po niemiecku i po polsku: 
W zbiorze mogił spoczywa 2581 żołnierzy niemieckich wojny 1939-1945.
Dla ich upamiętnienia oraz ofiar wszystkich wojen.



Pomnik stanął tu w 1997 roku z inicjatywy polsko-niemieckiej fundacji „Pamięć”. 

Po II wojnie światowej  twierdza była nadal obiektem wojskowym, a cmentarz, choć zdewastowany w 1945 roku, nadal spełniał swoją funkcję.



Są tu groby pilotów z Modlina poległych w trakcie szkoleń, saperów z Kazunia, cywilów. W 1962 roku cmentarz został zamknięty, popadł w ruinę. Odnowiono go w latach 1995-97.

Cmentarz jest wpisany do rejestru zabytków, 

a od 24 listopada 2012 roku, po 51 latach zostały wznowione pochówki.

woj. mazowieckie

pow. nowodworski

Nowy Dwór Mazowiecki

czerwiec 2020

źródło: andrzej-banach.eu, krajoznawcy.info.pl, bip.nowydwormaz.pl, wikipedia.