Kościół Obronny w Brochowie

Pierwsza wzmianka o ma­zo­wiec­kiej wsi Bro­chów po­cho­dzi z 1113 ro­ku i zwią­za­na jest z dre­wnia­nym koś­cio­łem wy­bu­do­wa­nym w tym miej­scu w pierw­szej de­ka­dzie XII stulecia. W ro­ku 1331 drewnianą świątynię za­stą­pił ko­ściół murowany wystawiony z fundacji książąt mazowieckich przez ; jak głosi legenda...
rycerza An­drze­ja z Dinheim, któ­ry po­cząt­ko­wo prze­by­wał tu­taj w cha­rak­te­rze jeń­ca po bit­wie pod Płow­ca­mi cze­ka­jąc na wy­ku­pie­nie z rąk Ja­na Sów­ki, a póź­niej już go­spo­da­rza tych ziem, gdy nie­wo­lę po­li­tycz­ną za­mie­nił An­drzej na kie­rat mał­żeń­ski z cór­ką ka­szte­la­na. Wte­dy to mia­ła na­stą­pić bu­do­wa mu­ro­wa­nej boż­ni­cy fi­nan­so­wa­na ze środ­ków przez­na­czo­nych pier­wot­nie na ry­cer­ski okup. W 1356 ro­ku wzmian­ko­wa­ny jest pro­boszcz bro­chow­ski w oso­bie ka­pe­la­na księ­cia Zie­mo­wita III, a więc koś­ciół p.w. św. Ja­na Chrzci­cie­la był już wów­czas koś­cio­łem pa­ra­fial­nym. Kie­dy jed­nak zo­sta­ła ery­go­wa­na pa­ra­fia – te­go do­kład­nie nie wia­domo.

Rozbudowa świątyni miała miejsce po roku 1551 z polecenia
Ja­na Bro­chow­skie­go her­bu Praw­dzic, który najął w tym celu włoskiego muratora Ja­na Bap­tys­tę, bu­dow­ni­cze­go m.in. war­szaw­skie­go bar­ba­ka­nu i autora przebudowy kolegiaty w Pułtusku.

Prace budowlane po­le­ga­ły w swym głów­nym kształ­cie na do­da­niu do istniejącej bryły dwóch naw bocznych i narożnych wieżyczek o cha­rak­te­rze ob­ron­nym.

W 1661 roku Brochów działem spadkowym przeszedł na Ag­niesz­kę La­soc­ką z do­mu Brochowską, żo­nę Ol­brach­ta Ad­ria­na La­soc­kie­go herbu Dołęga, który "

Roku 1665 dnia 28 sier­pnia [...] koś­ciół chy­lą­cy się do upad­ku z po­wo­du sta­ro­ści z po­mo­cą Wielebnego Zygmunta Załęskiego [...] grun­tow­nie od­no­wił i na konserwację wieś Ple­ce­wi­ce tej Ba­zy­li­ce, za zgo­dą Rzeczypospolitej, na wieki wcielił".
Na je­go hoj­noś­ci pa­ra­fia korzystała aż do 1863 roku.

Kościół parafialny p.w. św. Rocha w Brochowie był szczególnie ważnym miejscem zwią­za­nym z rodzinną historią zamieszkałych w pobliskiej Żelazowej Woli Chopinów.

W jego mu­rach
2 czerw­ca 1806 ro­ku od­był się ślub Mikołaja Cho­pi­na z Teklą Ju­sty­ną z Krzy­ża­now­skich;
także tutaj w
Wiel­ka­noc 1810 ro­ku ochrzczo­no ich syna  Fry­de­ry­ka Fran­cisz­ka.
Za­cho­wa­ły się wpisy z księ­gi me­try­kal­nej i me­try­ki chrztu.

 Niejasna jest data u­ro­dzin Fry­de­ry­ka - wed­ług ro­dzin­nej tradycji kompozytor przyszedł na świat
nie 22 lutego, lecz 1 marca.
Kościół uległ zniszczeniu w wyniku walk rosyjsko-pruskich toczonych nad Bzurą w la­tach 1915-16.
Bu­dow­la do­szczęt­nie spłonęła, runęło sklepienie, bezpowrotnie zagładzie uległ wystrój i wyposażenie wnętrz.
O­ca­la­ła je­dy­nie część murów, pojedyncze rzeźby, kilka mniejszych obrazów i kamienne tablice pa­miąt­ko­we. 

 

Po od­zys­ka­niu przez Pol­skę nie­po­dle­gło­ści zabytkowy obiekt poddano głębokiej rekonstrukcji przy u­dzia­le ar­chi­tek­tów:
Ja­ro­sła­wa Woj­cie­chow­skie­go i Ty­mo­te­usza Sawickiego,
którzy przy odbudowie połączyli wierność tra­dyc­ji hi­sto­rycz­nej z modnym w tym czasie stylem art deco. 

Prace re­mon­to­we za­koń­czy­ły się około 1933 roku, a zaledwie sześć lat później kościół znów u­cier­piał od og­nia i po­cis­ków, kie­dy w 1939 Brochów znalazł się w zasięgu jednej z największych bitew kam­pa­nii wrześ­nio­wej zwa­nej
Bitwą nad Bzurą.
Ponownie odbudowano go w latach 1946-49.
Później jednak, w ok­re­sie Pol­ski Lu­do­wej przy braku niezbędnych na­kła­dów fi­nan­so­wych ule­gał on powolnej,
acz sys­te­ma­tycz­nej de­gra­da­cji.

Do­pie­ro w la­tach 90. XX wie­ku oraz na większą skalę pod koniec pierw­szej de­ka­dy wie­ku XXI wykonano tutaj grun­tow­ny re­mont, pod­czas którego usunięto zagrożenia budowlane.
 Kościół jest klasyczną bazyliką obronną wybudowaną na planie prostokąta ze średniowieczną na­wą głów­ną
i do­sta­wio­ny­mi do niej w XVI stuleciu dwiema nawami
bocznymi, gdzie okna w nawie głów­nej u­sy­tu­o­wa­ne są
nad da­ch­ami naw bocz­nych.

Surową, zbliżoną do neoromańskiej formę zewnętrzną budowli pod­kreś­la­ją u­sta­wi­one w na­ro­żach dwie cy­lin­dryczne wieżyczki, pomiędzy którymi znajduje się rodzaj empory.

Wy­po­sa­że­nie ko­ścio­ła jest niemal w całości wtórne i pochodzi z czasów współczesnych. Do nie­licz­nych wy­jąt­ków na­le­żą
ory­gi­nal­ne XVIII-wieczne figury świętych dominikańskich. Zachowały się również ko­min­ki do go­to­wa­nia po­ży­wie­nia
za­ło­dze na wypadek oblężenia,
a w podziemiach,
groby rodu Lasockich
właś­ci­cie­li wsi z lat 1662-1931.

 

 

 

Ko­ściół na­dal peł­ni funk­cje sa­kral­ne.

Województwo mazowieckie

Powiat sochaczewski

Gmina Brochów

czerwiec 2021

źródło; zamkipolskie.pl, zabytek.pl, mazowsze.szlaki.pttk.pl, wikipedia.